خواص جوانه گندم در طب سنتی ایران
جوانه گندم برای پوست و مو، چاقی و لاغری
اغلب ایرانیان برای برگزاری مراسم نوروز، سبز کردن سبزۀ عید و پختن سمنو با انواع جوانه ها به ویژه جوانۀ گندم آشنایی دارند و تا حدودی از خواص ارزشمند این گروه از مواد غذایی باخبرند.
سبزیجات تازه و از جمله جوانه ها، نقش مهمی در رژیم غذایی و حفظ سلامتی انسان دارند. ارزش غذایی دانه ها نظیر ویتامین ها، مواد معدنی، فیبر، پروتئین و آنتی اکسیدان های موجود در آنها طی فرآیند جوانه زدن افزایش یافته و درعوض از میزان کالری و کربوهیدرات آنها کاسته می شود.
امروزه با توجه به افزایش رشد جمعیت جهان، نیاز بیشتر به تنوع مواد غذایی و همچنین افزایش آگاهی مردم نسبت به ارزش غذایی جوانه ها، این غذای فراسودمند گیاهی به تدریج جایگاه خود را در سبد غذایی خانوار باز کرده است.
بنابراین ما تصمیم گرفتیم در این نوشتار، به طور خاص در مورد خواص و ارزش غذایی جوانۀ گندم در طب سنتی ایرانی بیشتر صحبت کنیم. با ما همراه شوید…
جوانه گندم چیست؟
جوانه گندم، مرحلۀ ابتدایی رشد گیاه گندم است که در آن بذر گندم فعال شده، ریشه ها و جوانۀ کوچک و سفید رنگی از آن خارج می شوند.
در این مرحله، ارزش تغذیه ای گندم افزایش یافته و غنی از ویتامین های گروه B، ویتامین A، E، سلنیوم، منیزیوم، فیبر، پروتئین و چربی های سالم می شود. این اَبَرغذا یا سوپرفود(Superfood) خواص ارزنده ای برای سلامتی بدن دارد.
چگونه در خانه جوانه گندم درست کنیم؟
برای تهیۀ جوانه گندم در خانه باید به ترتیب زیر عمل کنید:
- پاک کردن دانه های گندم تا جایی که از هر نوع سنگ ریزه، دانۀ شکسته و خراب و مواد زائد پاک شود.
- شستن بذر ها تا جایی که آب داخل ظرف فاقد هر نوع ناخالصی باشد.
- خیساندن گندم ها در آب به مدت ۱۰ تا ۱۸ ساعت (بسته به دمای محیط و تهویۀ هوا) به صورت غوطه ور
- آبکش کردن و قرار دادن دانه ها در سبدهایی با تهویۀ مناسب و قرار دادن پارچه ای نمدار روی آن (برای جوانه زدن بذرها، رطوبت باید در این شرایط حفظ شود و با تهویۀ مناسب از خرابی و کپک زدن گندم ها جلوگیری گردد.)
- فرآیند جوانه زدن گندم، معمولاً حدود ۳ تا ۵ روز طول می کشد. پس از آن که گندم ها جوانه زدند باید در یخچال از آنها نگهداری شود.
ارزش غذایی جوانه گندم:|خواص جوانه گندم در طب سنتی ایران
جوانه زنی، ارزش تغذیه ای گندم را افزایش می دهد. در طی این فرآیند، پروتئین های پیچیده و نشاسته شکسته شده و به آمینواسیدهای آزاد و کربوهیدرات های ساده تبدیل می شوند که در نتیجه، قابلیت هضم آن ارتقا می یابد.
ترکیبات مهم جوانه گندم عبارتند از:
- انرژی در هر ۲ قاشق غذاخوری جوانۀ گندم ۴۵ کیلوکالری
- منبع خوب ویتامین های گروه B شامل نیاسین، تیامین، فولات و ریبوفلاوین، ویتامین B6، ویتامین C، ویتامین E و ویتامین A
- املاح معدنی مانند فسفر، آهن، روی(زینک)، سلنیوم، پتاسیم، منیزیم و کلسیم
- پروتئین
- کربوهیدرات
- فیبر گیاهی
- اسیدهای چرب امگا۳
- ترکیبات آنتی اکسیدانی
فواید جوانه گندم چیست؟
جوانۀ گندم، فرآورده ای ارزشمند از گندم است. از دیدگاه طب سنتی ایران، طبع گرم و معتدلی دارد. منبع خوب پروتئین گیاهی بوده و برای تقویت رشد کودکان و تأمین انرژی بزرگسالان بسیار مفید می باشد.
سایر خواص جوانه گندم به شرح فوق هستند:
- تقویت کنندۀ رگ های خونی و بهبود دهندۀ جریان خون در رگ ها
- مفید برای مبتلایان به هموروئید و واریس
- تقویت کنندۀ سیستم ایمنی بدن
- کاهش دهندۀ کلسترول بد خون و پیشگیری کننده از تصلب شرائین
- حاوی فیبر گیاهی و مفید برای رژیم های لاغری و کاهش وزن
- مناسب برای زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان
- مفید برای رشد جنین و کودکان در سن رشد(گنجاندن در رژیم غذایی زنان باردار و شیرده)
- تأمین کنندۀ ریزمغذی های بدن
- خون ساز
- بهبود دهندۀ عملکرد غدد جنسی در مردان و زنان
- ضد سرطان روده و سایر سرطان ها(حاوی ترکیبات آنتی اکسیدانی و فیبر)
- تقویت کنندۀ مغز و حافظه
- پیشگیری کننده از ریزش مو، درمان کنندۀ شورۀ سر و تقویت کنندۀ موهای آسیب دیده
- ملین و ضد یبوست مزاج
- تقویت کنندۀ چشم و بینایی
- برطرف کنندۀ خستگی عمومی بدن، ضعف و بی حالی
- تقویت کنندۀ سیستم عصبی و درمان بی خوابی
- پیشگیری کننده از ابتلا به یائسگی زودرس در زنان
- مفید برای مبتلایان به آرتروز و دردهای عضلانی
- محافظ قلب و عروق با کاهش کلسترول خون و کاهش فشار خون
- ضد چین و چروک، جوانساز پوست، حاوی کلاژن و تقویت کنندۀ پوست
نکته: علاوه بر لاغری، جوانۀ گندم برای چاق شدن هم مناسب است. (پودر جوانه گندم را ۱۰ دقیقه بعد از غذا میل کنید.)
نکته: اگر قصد دارید لاغر شوید، جوانۀ گندم را به صورت تازه یا خشک (در ترکیب با سالاد یا ماست) نیم ساعت قبل از غذا میل کنید.
نکته: توصیه می شود مبتلایان به دیابت، جوانه گندم را در طبخ غذاها یا همراه با سالاد در رژیم روزانۀ خود مورد استفاده قرار دهند.
نکته: جوانه گندم برای تقویت تخمدان ها و درمان ضعف تخمک گذاری زنان بسیار مفید است.
نکته: استمرار در استفاده از ماسک جوانۀ گندم می تواند برای شادابی و تقویت پوست، درمان جوش و آکنه، لک های پوستی و چاق شدن صورت بسیار مفید باشد.
چگونه از جوانه گندم استفاده کنیم؟
شما می توانید جوانه گندم را به صورت تازه در ترکیب با انواع غذاها، سالادها، سوپ ها و سمنو مصرف کنید.
از پودر جوانه گندم می توانید در تهیۀ انواع کیک، شیرینی، حلوا و کوکو استفاده کرده و یا در ترکیب با شیر و ماست میل کنید.
برای تهیۀ ماسک های صورت خانگی نیز می توان جوانۀ گندم را با موادی مانند شیر، ماست و سایر مواد ترکیب کرده و مورد استفاده قرار داد.
همچنین استفاده از جوانۀ گندم تازه یا پودر شده در غذاها و سایر خوراکی ها (به عنوان منبع خوب پروتئین گیاهی) مکمل خوبی برای ورزشکاران و بدنسازان به شمار می رود.
بهترین روش استفاده از جوانۀ گندم، میل کردن آن به صورت تازه همراه با سالاد و با فاصله از غذای اصلی می باشد.
عوارض مصرف جوانه گندم چیست؟|خواص جوانه گندم در طب سنتی ایران
مصرف عصارۀ جوانه گندم ممکن است در برخی از افراد ایجاد عوارض خفیفی مانند تهوع، اسهال، سرگیجه و نفخ کند.
چه کسانی نباید جوانه گندم بخورند؟
جوانه گندم حاوی گلوتن است؛ لذا توصیه می شود افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن از خوردن جوانۀ گندم اجتناب کنند.
کسانی که رژیم های غذایی کم کربوهیدرات دارند در میزان استفادۀ خود از جوانه گندم دقت کنند.
مبتلایان به مشکلات قلبی نیز در استفاده از روغن جوانه گندم که حاوی تری گلیسیرید است محتاط بوده و با پزشک خود مشورت نمایند.
جمع بندی:
مزاج جوانه گندم گرم و از نظر رطوبت رو به اعتدال است. تقویت کنندۀ مو بوده و سبب لطافت و زیبایی پوست می شود.
چنانچه جوانۀ گندم را قبل از غذا میل کنید سبب لاغری شده و خوردن آن بعد از غذا، چاق کننده است.
جوانه گندم غنی از ویتامین های گروه B، ویتامین E، A و C، پروتئین، فیبر، روی، سلنیوم، منیزیم و کلسیم می باشد و خواص بی نظیری دارد. از جمله: مقوی عمومی بدن و برطرف کنندۀ ضعف و بی حالی، تقویت کنندۀ اعصاب، مقوی چشم، بهبود دهندۀ رشد کودکان، تقویت کنندۀ سیستم ایمنی بدن، ضد لک و جوش، کنترل کنندۀ کلسترول بد خون، رفع یبوست مزاج، ضد پیری، ضد سرطان و ضد سودا
توصیه می شود از جوانۀ گندم به صورت تازه یا خشک شده در تهیۀ انواع سالاد، سوپ، آش، حلوا، شیرینی و سمنو استفاده کنید و هر چه بیشتر از خواص این شگفتانۀ طبیعت بهره مند گردید.
تیم نگارش و پژوهش دکتر علیرضا یارقلی