تدابیر درمان حساسیت بهاری در طب سنتی
حساسیت و آلرژی، بیماری فصلی شایعی است که می تواند در زنان، مردان و حتی کودکان با علائم متفاوت و در شدت های مختلف بروز کند.
ما را در این مقاله همراهی کنید تا با دلایل و روش های درمان خانگی حساسیت بهاری در طب سنتی ایران آشنا شوید.
دلایل بروز حساسیت بهاری:
در طب نوین، حساسیت را واکنش سیستم دفاعی بدن به مواد آلرژن و حساسیت زا می دانند که لزوماً ضرری برای بدن ندارند؛ امّا بدن به اشتباه آنها را عامل خارجی و مضر تشخیص داده و با آنها وارد جنگ می شود.
در پی این درگیری، ماده ای به نام هیستامین از گلبول های سفید ترشح شده و باعث بروز عوارضی مانند آبریزش بینی، خارش پوست، خارش گلو، خارش بینی، خارش چشم، سرفه و… با شدت های مختلف می گردد.
آلرژن ها یا مواد حساسیت دهنده، موادی هستند که واکنش های آلرژیک را ایجاد می کنند و شامل آلرژن های تنفسی(گردۀ گل ها، اسپور قارچ ها، گرد و غبار و آلاینده های محیطی)، تماسی(مواد آرایشی و بهداشتی، تماس با مو، پوست یا ترشحات بدن حیوانات، شوینده ها و…)، فیزیکی (سرما، گرما، نور و…)، خوراکی(میوه ها، مغزیجات، سبزیجات و…)، دارویی و عوامل عفونت زا(قارچ ها، انگل ها و نیش حشرات)می شوند.
از منظر طب سنتی ایران، دلیل بروز حساسیت های فصلی(بهار)جوشش و به هیجان آمدن اخلاط و مواد زائد تجمع یافته در بدن است که چنانچه مسیرهای دفع آنها مسدود باشد یا با تدابیر صحیح از بدن دفع نشوند، مسبّب ایجاد بیماری های مزمن و آلرژی های فصلی خواهند بود.
غلبۀ اخلاط دم، بلغم، صفرا و سودا از اصلی ترین عوامل ایجاد کنندۀ آلرژی و تحریک سیستم دفاعی بدن از دیدگاه طب سنتی ایران هستند که باعث بروز علائمی چون نزله، آبریزش بینی، آبریزش چشم، خارش های پوستی و کهیر، خارش گلو، چشم و بینی و عوارض دیگر می شوند.
علائم حساسیت فصلی در افراد با مزاج های مختلف می تواند متفاوت باشد که توجه به آنها، پزشک متخصص طب سنتی ایرانی را در ارائۀ تدابیر مناسب درمانی یاری می کند.
نشانه های حساسیت بهاری چیست؟
علائم شایع حساسیت بهاری به شرح زیرند که می توانند از خفیف تا شدید در افراد با مزاج های مختلف متغیر باشند:
- عطسه
- سرفۀ خشک یا خلط دار
- نزله یا ترشحات پشت حلق
- مشکلات تنفسی و تنگی نفس
- سردرد
- احتقان بینی
- آبریزش بینی، آبریزش چشم یا هردو
- قرمزی و سوزش چشم
- خارش چشم، گوش، بینی، گلو و سقف دهان
- بثورات جلدی، خارش و قرمزی پوست، کهیر و اگزما
- گرفتگی گوش
چگونه از بروز علائم حساسیت بهاری پیشگیری کنیم؟
- به حداقل رساندن مواجهه با آلرژن ها یا مواد حساسیت زا
- کاهش تردد در محیط های باز و پر گل و گیاه و استفاده از ماسک در این محیط ها
- بستن پنجره ها
- شستشوی ملحفه ها و رختخواب به صورت هفتگی
- شستشوی لباس هایی که بیرون از منزل می پوشید.
- دوش گرفتن پس از بازگشت به منزل
- گردگیری و جارو کشیدن خانه به صورت هفتگی و استفاده از ماسک و دستکش در هنگام کار
- شستن حفرۀ بینی با سرم شستشوی سدیم کلراید(صبح و شب)
- نداشتن یبوست مزاج
- ورزش منظم روزانه
- پرهیز از خوردن غذاهای غلیظ، سنگین، پرادویه، فست فود، کارخانه ای، سرخ کردنی، شیرینی های مصنوعی و تنقلات چرب و شور
تدابیر کلی درمان حساسیت بهاری در طب سنتی ایران:
همان طور که گفته شد تظاهرات آلرژی فصلی در افراد با مزاج های مختلف متفاوت بوده و از خفیف تا شدید متغیر است. بنابراین می تواند درمان های متفاوتی هم داشته باشد که پزشک متخصص طب سنتی ایرانی آن را تشخیص داده و درمان اختصاصی برای هر مزاج را تجویز می کند؛ امّا به طور کلی، می توان راهکارهای خانگی برای درمان حساسیت بهاری پیشنهاد نمود که همۀ افراد با هر مزاج و در هر سنی می توانند آنها را به کار گیرند.
این تدابیر درمانی و پیشگیرانه عبارتند از:|تدابیر درمان حساسیت بهاری در طب سنتی
- مصرف شربت ها و نوشیدنی های مناسب فصل بهار مانند شربت سکنجبین، ریواس، خاکشیر، انار ملس، زرشک، بهارنارنج، به لیمو و شربت لیموترش، ماءالشعیر طبی و ماءالجبن ناشتا
- مبادرت به خوردن غذاهایی چون آش های پرسبزی تدبیر شده با بلغور جو یا گندم همراه با چاشنی های ترش مانند تمرهندی، آلو، آبغوره، آب نارنج و رب انار ملس و انواع خورش های سبزیجات مانند خورش کدو، خورش آلو، خورش لوبیا سبز، خورش هویج و… با چاشنی های ترش که به آنها اشاره شد، سوپ های رقیق و آبکی حاوی سبزیجات و جو، فرنی و حریرۀ بادام
- ورزش منظم روزانه به گونه ای که ضربان قلب بالا رود و عرق کنید.
- پرهیز از خوردن شیرینی های مصنوعی و حتی شیرینی های طبیعی مانند خرما
- امساک در خوردن مغزیجات، ارده، ادویه های خیلی گرم و تند، غذاهای غلیظ مانند (ماکارونی، الویه، لازانیا، آش رشته، حلیم، گوشت گاو، کله پاچه و…)، فست فودها و غذاهای کارخانه ای، سس های کارخانه ای، ترشی، سرخ کردنی، بادمجان، کیوی، گوجه فرنگی، توت فرنگی، فلفل و…
- پرهیز از درهم خوری، برهم خوری و پرخوری
- اجتناب از خوردن ماست، سالاد، نوشیدنی، ترشی و شور از یک ساعت قبل، همراه و تا دو ساعت بعد از غذا
- شستشوی بینی و حلق با محلول نرمال سالین روزی ۲ مرتبه صبح و شب
- برای کاهش خارش های پوستی در فصل بهار، سبزی خرفه را به صورت خام مانند سبزی خوردن میل کنید یا از دمنوش خرفه و شربت حاوی تخم خرفه استفاده کنید.
- جهت درمان عطسۀ حساسیتی در فصل بهار، خوب است حفرۀ بینی، لب ها، داخل ناف و پیشانی را روزی ۲ تا ۳ مرتبه با روغن بنفشه بر پایۀ بادام شیرین چرب کنید.
- داشتن روزی ۲ تا ۳ بار اجابت مزاج و استفاده از لینت بخش هایی نظیر خاکشیر گرم ناشتا، خیساندۀ آلو و انجیر در گلاب یا آب گرم ناشتا، ماءالجبن ناشتا و…
خوردن سبزی ها و میوه های فصل متناسب با مزاج مانند ریحان، یونجه، خرفه، کاهو و کرفس - نوشیدن عرق کاسنی و شاهتره به جای آب(در دو یا سه دورۀ ۳ روزه)
- نوشیدن دمنوش هایی مانند دمنوش بابونه، چای سبز، خرفه و بادرنجبویه
- حمام کردن به سبک سنتی
- حجامت و فصد خون(با تجویز پزشک و توسط افراد حرفه ای)
نکته: همراه کردن کاهو با سکنجبین نعنایی(کاهو سکنجبین)از تدابیر دلنشین بهار است؛ چرا که مصلح یکدیگر بوده و ترکیبی خونساز، اشتها آور، سم زدا، مقوی معده و کبد، رافع خشکی بدن، برطرف کنندۀ عطش، پاکسازی کننده، خنک کننده و ضد حساسیت می باشد.
نکته: توجه داشته باشید که استفاده از دمنوش ها، عرقیات و گیاهان دارویی ذکر شده در این مقاله، برای کودکان کم سن، زنان باردار و مبتلایان به بیماری های خاص بدون تجویز پزشک توصیه نمی شود.
جوشانده ای برای تسکین خارش گلو در فصل بهار:
۱ قاشق غذاخوری گل بنفشه را با ۱ قاشق مرباخوری شکرتیغال در یک و نیم لیوان آب بریزید و بگذارید روی حرارت ملایم بجوشد تا به نصف حجم اولیه برسد. سپس صاف کرده و روزی ۲ بار میل کنید.
کلام آخر:
دلیل بروز حساسیت بهاری از دیدگاه طب سنتی، جوشش و به هیجان آمدن اخلاط و مواد زائد تجمع یافته در بدن است که چنانچه با تدابیر صحیح دفع نشوند، مسبّب ایجاد بیماری های مزمن و آلرژی های فصلی خواهند بود.
لذا توصیه می شود جهت پیشگیری و درمان آلرژی بهاری تدابیر ارائه شده در این نوشتار را به کار گیرید و درصورت شدید بودن علائم یا تشدید شدن آنها، به پزشک طب نوین یا پزشک متخصص طب سنتی ایرانی مراجعه کنید.
تیم نگارش و پژوهش دکتر علیرضا یارقلی